|
تاریخچه دامپزشکی در جهان
علم دامپزشکی با عبور انسان نخستین از حالت شکارچی به کشاورز متولدشد.همزمان با رواج اهلی کردن حیوانات , دامپزشکی اهمیت بیشتری یافت.دامپزشکان نیز همانند پزشکان از زمانهای بسیار طولانی مورد احترام مردم قرار داشتند.در لوح حمورابی (2200 سال قبل از میلاد) ارزش کار فردی که به معالجه گاو وسایر حیوانات می پرداخته تعیین نموده است.بعد از سقوط امپراطوری روم و تا حدود قرن سیزدهم میلادی ,اسناد کلی راجع به دامپزشکی وجود دارد. در قرون وسطی و اعراب اطلاعاتی را در مورد دامپزشکی از هند و ایران کسب نمودند. کلود بورگلا (1779 – 1702 ) مطالعات فراوانی بر روی اسب انجام داد و دائره المعارف جالبی راجع به آن به رشته تحریر در آورد. بورگلا باهمکاری آلمبرت , مالشرب , ولتر , دیدرو و تورگو اولین مدرسه دامپزشکی را در شهر لیون فرانسه تاسیس نمودند.با موافقت لوئی پانزدهم ,شورای دولتی پادشاهی قانون تاسیس مدارس دامپزشکی را در تاریخ 4 اوت 1761 تصویب نمود و در تاریخ 10 ژانویه 1762 اولین مدرسه دامپزشکی در دنیا افتتاح شد.در سال 1766 مدرسه دامپزشکی دیگری در مزون آلفورت ( پاریس ) تاسیس شد. سپس تا قبل از سال 1800 به طور متوالی مدارس دامپزشکی در وین , تورین , کپنهاک , پادوآ , هانور , لایپزیک , بولونیا , ناپل , برلین , مونیخ , میلان , لندن و مادرید تاسیس شدند.دامپزشکی همگام با پزشکی پیشرفت نموده و روشها و تکنیکهای مورد استفاده خود را بصورت مشترک با آن بدست آورده است.دامپزشکی در واقع در تقاطع راه پزشکی و کشاورزی قرار گرفته و در روابط میان انسان و حیوان نقش مهمی را ایفا می کند.
تاریخچه دامپزشکی در ایران
دامپزشکی کهن:
در سفرنامه فیثاغورث در مورد زرتشت( پیامبر ایرانیان که زمان ظهور آن حدود 600 سال قبل از میلاد مسیح است )و آئین او نکته جالبی وجود دارد و آن نکته این است که زرتشت از فن دامپزشکی و درمان حیوانات اطلاع داشته است که در کتاب اوستا می توان نکات متعددی درباره پرورش حیوانات و روش درمان بیماریهای دام مشاهده کرد. در این کتاب برای اولین بار به طبقه بندی حیوانات برمی خوریم . مسئولیت پرورش و درمان بیماریهای حیواناتی چون اسب،گاو، گوسفند ، شتر، سگ، و پرندگان به عهده دامپزشکان بوده است و دامپزشکان بدین جهت دارای مقامی ارجمند و با ارزش بوده اند. علاوه بر این چون اسب در ارتش ایران باستان نقش بسیار ارزنده و مهمی داشته است ، لذا دامپزشکانی که عهده دار تربیت و پرورش و همچنین درمان بیماریهای آنها بوده اند، دارای مقامی بسیار والا بوده است. چنانکه رئیس اداره دامپزشکی ارتش در زمان داریوش دارای مقام سپهبدی و فرماندهی دسته سواره نظام بوده است. فن دامپزشکی در حدود 500 سال بعد از میلاد مسیح در ایران به صورت علمی و کلاسیک در آمده است.باید توجه داشت هدف از تربیت مدرسه دامپزشکی در آن زمان درمان اسبان ارتش بوده است لذا احتیاج به داشتن افراد متخصص و کاردان زیاد بوده و دامپزشکان در آن زمان به نگارش کتبی تحت عناوین پرورش اسب , فن سوارکاری , درمان بعضی از بیماریهای غیر عفونی و عفونی و چگونگی استفاده از اسب در جنگ اقدام نموده اند. در ایران قدیم پزشکی و دامپزشکی یکی بود و درزمان ساسانیان به تدریج دامپزشکی به صورت تخصصی از پزشکی در آمده است و به عنوان حرفه تا حدی استقلال یافت ولی باز اساس پزشکی و دامپزشکی یکی بود . مهمترین وظیفه دامپزشک درایران بعد از اسلام درمان و جلوگیری از بیماری اسبان بود که از دو جنبه جهاد و انجام فریضه حج اهمیت فوق العاده داشت. در ایران در تمام سده های بعد از اسلام دامپزشکی در مدارس و جایگاههای خاصی تدریس می شد. پس از این آموزش ها جهت صدور اجازه کار آزمون اصلی از دامپزشکان گرفته می شد چنانکه در سایر رشته های پزشکی نیز مرسوم بود.
دامپزشکی نوین:
در سال 1290 هجری شمسی که دولت ایران تصمیم گرفت تشکیلات ژاندارمری نوینی را پایه گذاری نماید از دولت سوئد عده ای کارشناس نظامی برای تاسیس ژاندارمری استخدام نمود که به همراه افسران سوئدی دو نفر دکتر دامپزشک نیز بودند این دو نفر افسر دامپزشک به اتفاقدامپزشکان اقدام به تاسیس مدرسه دامپزشکی برای تربیت کادر مورد احتیاج ارتش نمودند.
- در سال 1311 بنای دانشکده دامپزشکی ابتدا به صورت مدرسه و بعدا دانشکده گذارده شد . در ابتدای امر این دانشکده زیر نظر وزارت کشاورزی بود ولی بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظه ای دانشجو به کشور فرانسه و مراجعت ایشان از وزارت کشاورزی منتزع گردید و ضمیمه دانشگاه تهران شد .
-در سال 1304 پس از همه گیری طاعون گاوی (اولین بار در سال 1295 همه گیری طاعون گاوی در شمال
و مرکز ایران گزارش شده است) شیوع یافت و خسارات بسیاری را سبب شد و در نتیجه در وزارت کشاورزی
اداره ای به نام سازمان دفع آفات حیوانی ( که بعدا به صورت سازمان دامپزشکی درآمد)تاسیس گردید .این
شعبه تحت نظارت مؤسسه پاستور ( وابسته به وزارت فوائدعامه)با 22نفر پرسنل شامل 14 نفرکادر فنی و 8 نفر کادر خدماتی تشکیل و مسئولیت آن به عهده مرحوم دکتر عبداله حامدی گذاشته شد .
- در سال 1305 مؤسسه پاستور شعبه دفع آفات حیوانی به وزارت فلاحت منتقل شد.
- در سال 1314 با توجه به ضرورت کنترل بیماریهای مهلک دامی و نظارت بهداشتی دام و فرآورده های دامی قانون تفتیش صحی حیوانات به تصویب مجلس شورای ملی رسید و اداره کل دامپزشکی جایگزین مؤسسه دفع آفات حیوانی شد.
- در سال 1324 آئین نامه بازرسی مواد خوراکی مورد تصویب هیات وزیران قرار گرفت و مسئولیت مهمی به دامپزشکی محول گردید.
- در سال 1325 بنابر مصوبه هیئت دولت , بنگاه کل امور دام شامل دو اداره کل دامپروری و دامپزشکی تشکیل گردید. به موجب این مصوبه ادارات دامپزشکی در استانها و شهرستانها بخشی از ادارات کشاورزی استان گردید.
- در سال 1326 اختیارات محدودی به دامپزشکی استانها داده شد به طوری که در هر اداره کشاورزی 2 معاونت ایجاد شد. یکی از این معاونتها ویژه دامپزشکی در نظر گرفته شد. معاون دامپزشکی رئیس اداره دامپزشکی نیز بود و کلیه امور فنی و مالی در اختیار وی قرار داشت.
- درسال 1339 طی دستور وزیر کشاورزی کلیه ادارات دامپزشکی استانها مستقل و تحت نظارت مستقیم مدیر کل دامپزشکی کشور قرار گرفتند.
- بروز بیماری طاعون گاوی در سال 1348 و تلفات سنگین ناشی از آن و نقش حیاتی دامپزشکی در ریشه کنی آن و گسترش دامداریهایصنعتی در کشور ، بازنگری در وظایف و تشکیلات دامپزشکی را اجتناب ناپذیر نمود.
- سرانجام با تلاش و پیگیری مسئولین در سال 1350 قانون سازمان دامپزشکی کشور مشتمل بر 21 ماده و یک تبصره به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا رسید.
- در سال 1367 شبکه های دامپزشکی استانها دوباره تشکیل و زیر نظر سازمان مرکزی قرار گرفتند . بنا بر دستور وزیر کشاورزی بودجه مستقل به ادارات دامپزشکی استانها اختصاص یافت.
- در سال 1368 بنا بر تصویب مجلس شورای اسلامی ، سازمان دامپزشکی کشور و شبکه هادر استانها از وزارت کشاورزی جدا و به وزارت جهادسازندگی پیوست.
- در تشکیلات کنونی وزارت جهاد کشاورزی سازمان دامپزشکی کشور به عنوان سازمانی مستقل وابسته به آن وزارت شناخته شده و رئیس سازمان دامپزشکی کشور مستقیما تحت نظارت وزیر به انجام وظیفه
می پردازد.در استانها نیز ادارات کل دامپزشکی ودر شهرستانها شبکه دامپزشکی به طورعمودی زیر نظر سازمان مرکزی دامپزشکی وبه شکل افقی با سازمان جهاد کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مرتبط می باشد.
مهمترین وظایف قانونی دامپزشکی:
1- تامین بهداشت دام کشور از طریق پیشگیری و مبارزه با بیماریهای همه گیر و قرنطینه ای دام.
2- بررسی بیماریهای دامی, شناسائی مناطق و منابع آلوده و راه سرایت و طرز انتشار بیماریها.
3- کمک به ارتقا سطح بهداشت عمومی از طریق نظارت بهداشتی برکشتارگاهها , مراکز بسته بندی و تولید, توزیع و عرضه فرآورده های خام دامی .
4- همکاری با وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی در امر مبارزه با بیماریهای مشترک انسان و دام.
5- اظهار نظر و نظارت در مورد ساخت , ورود و صدور و فروش انواع دارو, واکسن, سرم و مواد بیولوژیکی مخصوص دام .
6- همکاری با مراکز ذیربط در امر آموزش و ترویج بهداشت دام به دامداران.
7- تقویت و توسعه بخش خصوصی دامپزشکی.
نقش دامپزشکی در اقتصاد ملی و ایجاد اشتغال :
حق دسترسی همگان به غذا به عنوان یکی از حقوق اساسی بشر از سوی تمامی کشورها و سازمان های
بین المللی تائید شده است و پدیده دردناک گرسنگی و سو تغذیه به عنوان یکی از مهمترین چالش های فرآوری کشورهای در حال توسعه قرار دارد. مهمترین هدف برنامه سوم توسعه کشور مبتنی براقتصاد بدون نفت بوده و در طرح ساماندهی اقتصادی این برنامه , موضوع دام و طیور و آبزیان 13-12 درصد اقتصاد کشور را شامل میگردد. توجه به مطالب فوق اهمیت تولیدات دامی , امنیت غذا و حساسیت اقتصادی مبارزه با بیماریها را آشکار میسازد.
در یک مطالعه در سال 1970 در اروپا از هر هزار هکتار زمین کشاورزی 38085 کیلوگرم پروتئین در آمریکای لاتین 413 کیلوگرم ودر آفریقا 542 کیلوگرم به دست آمد که یکی از مهمترین دلایل آن نحوه مبارزه با بیماریهای انگلی بوده است . در ایران پروتئین حیوانی از پرورش 75 میلیون راس گوسفند و بز حدود 8 میلیون راس گاو و گاومیش و حدود 200 میلیون قطعه طیور تامین میگردد. آلودگی انگلی گوارشی فاسیولا در گوسفند و بز موجب کاهش 5/2 کیلوگرم وزن میگردد. بر اساس اطلاعات موجود هر ساله 2 هزار تن کبد به ارزش حدود200 میلیارد ریال تلف میشود. خسارات اقتصادی ناشی از بندپایان و میاز در صنعت چرم سازی معادل 5/2 میلیارد دلار برآورد شده است . سالیانه صدها نفر در ایران تحت عمل جراحی کیست هیداتیک قرار می گیرند که میزان خسارات اقتصادی ناشی از آن در سال 1367 , 43 میلیارد ریال برآورد شده است . همه ساله سالک جلدی و احشائی و توکسوپلاسموز موجب ابتلا 20 تا 100 هزار نفر در جمعیت کشور میگردد که هر یک عوارض بهداشتی و خسارات اقتصادی قابل توجهی به دنبال دارد. در یک محاسبه انجام شده در سال 76 , خدمات و اقدامات دامپزشکی از بروز خسارات احتمالی معادل 9هزار و205 میلیارد ریال جلوگیری نموده است .
علاوه بر نقش مستقیم دامپزشکی در افزایش بهره وری تولیدات دامی و جلوگیری از خسارات اقتصادی احتمالی به سرمایه عظیم دامی کشور این بخش سهم قابل توجهی از اشتغال در بخش کشاورزی را به خود اختصاص داده است . با عنایت به اینکه کشاورزی به عنوان محور برنامه توسعه سوم کشور قرار گرفته است و از طرفی بیش از 25 % شاغلین کشور به طور مستقیم در بخش کشاورزی فعالیت دارند و فعالیت غالب در مناطق روستائی که حدود 40 % جمعیت کشور را تشکیل می دهند, نیز با این بخش بطور مستقیم و غیر مستقیم مرتبطند. بررسی های انجام شده نشان میدهد که کارکرد ملی محوریت بخش کشاورزی در برنامه توسعه سوم مقابله با چالش های ملی ( از جمله بیکاری ) خواهد بود. بخش کشاورزی در شرائط کنونی با تامین 80- 75 % مواد غذائی مورد نیاز جمعیت کشور و مواد خام مورد نیاز صنایع , 26% ارزش تولید ناخالص داخلی ,30 -25 % ارزش صادرات غیر نقتی را به طور مستقیم و حدود 25-20 % ارزش افزوده بخش های صنعت و خدمات را به طور غیر مستقیم ایجاد کرده است و در مجموع ایجاد 40 % ارزش افزوده و اشتغال در کل کشور وابسته به بخش کشاورزی می باشد. در یک بررسی انجام شده طی سال های 75-68 بر روند ارزش افزوده زیر بخشهای کشاورزی مشخص شده است که زیر بخش دام و طیور از نرخ رشد سالیانه بالغ بر 83/5% بالاترین رشد برخوردار و در مجموع 8/43% کل ارزش افزوده بخش کشاورزی را به خود اختصاص داده است .
به نقل از اداره کل دامپزشکی ایران
|
